Wat is het

Er zijn meerdere schadelijke traditionele praktijken zoals:

  • Eergerelateerd geweld

    Eergerelateerd geweld is de overkoepelende term voor alle vormen van dwang, psychisch en fysiek geweld ter bescherming en herstel van de familie-eer tegen de (vermeende) ‘eerschender’. Er is een diversiteit aan vormen van eergerelateerd geweld en gradaties van ernst. Denk hierbij aan eermoord, trotsmoord, (gedwongen) zelfmoord, verstoting, seksueel misbruik, genezingsrituelen en bezweringen. Ook huwelijksdwang en achterlating kunnen hieronder vallen, maar zijn niet altijd een gevolg van een eerkwestie, want hebben soms bijvoorbeeld een financiële of verblijfsrechtelijke reden. Echter, als een jongere een dergelijk huwelijk weigert, kan dit alsnog een eerkwestie worden vanwege de geschonden afspraken en uitlopen in eergerelateerd geweld. Ook vormen van huwelijkse gevangenschap vallen onder eergerelateerd geweld. Het komt voor dat de medewerking van een echtgenoot nodig is om een formeel of informeel, religieus huwelijk te beëindigen. Als de echtgenoot deze medewerking weigert, is sprake van huwelijkse gevangenschap. 

  • Huwelijksdwang

    Bij huwelijksdwang dwingen ouders, familie of de gemeenschap een meisje/vrouw of jongen/man tot een huwelijk. Eén of beide huwelijkspartner(s) hebben geen zeggenschap over de sluiting van het huwelijk en stemmen er niet mee in. Er is geen vrije partnerkeuze of ze moeten voor een bepaalde leeftijd trouwen. Het huwelijk kan formeel (wettig) of informeel zijn. Familieleden of de gemeenschap kunnen druk uitoefenen. Dit kan subtiel tot zeer dwingend zijn. Huwelijksdwang is een vorm van huiselijk geweld, mogelijk eergerelateerd en kan strafbaar zijn.

  • Verborgen vrouwen

    Verborgen vrouwen zijn vrouwen die door de partner en/of (schoon)familie gedwongen worden om geïsoleerd te leven. Vaak gaat dit gepaard met psychische intimidatie of (dreiging met) fysiek geweld. Zij worden veelal tegen hun eigen wil thuis opgesloten en mogen geen of slechts zeer beperkt contact hebben met anderen. Als er buitenshuis contact is, gebeurt dit vaak onder begeleiding en controle van partner en/of familie. 


    Verborgen vrouwen hebben weinig tot geen mogelijkheden om te participeren in de samenleving, zijn niet of nauwelijks zichtbaar voor hulpverlening, en weten ook zelf de weg naar hulp niet te vinden (of pas na lange tijd). Zij vragen niet om hulp, omdat zij de weg niet weten, de taal niet of onvoldoende spreken en/ of uit angst voor man en familie. Het (zedelijke) gedrag van de vrouw/meisje is van grote betekenis voor de (goede) naam en eer van de familie/gemeenschap.


    Sleutelpersonen zijn mensen in de wijken die het onderwerp ‘verborgen vrouwen’ in groepen bespreekbaar maken of die een vertrouwensfunctie in een wijk hebben. Zij pakken de signalen die zij krijgen over verborgen vrouwen op. Zij kunnen vervolgens een beroep doen op de HG-deskundigen in de wijkteams.

  • Vrouwelijke genitale verminking (VGV)

    VGV ook wel bekend als meisjes- of vrouwenbesnijdenis, is een ingreep aan de uitwendige vrouwelijke geslachtsorganen zonder medische noodzaak.


    VGV komt onder een bepaalde groep migranten voor. De meeste vrouwen en meisjes zijn besneden in land van herkomst maar wonen nu in Nederland.


    Er zijn verschillende manieren waarop de vrouwelijke geslachtsorganen worden besneden. Welke delen van de geslachtsorganen worden verminkt en in welke mate dat gebeurt, hangt af van de lokale gebruiken, de wens van de ouder(s) en de besnijd(st)er. Er zijn verschillende manieren waarop de vrouwelijke geslachtsorganen worden besneden. Welke delen van de geslachtsorganen worden verminkt en in welke mate dat gebeurt, hangt af van de lokale gebruiken, de wens van de ouder(s) en e besnijd(st)er.


    De World Health Organization (WHO) onderscheidt vier vormen:


    1.     Gedeeltelijke of totale verwijdering van de clitoris en/of de voorhuid (clitoridectomie).


    2.     Gedeeltelijk of totale verwijdering van de clitoris en de kleine schaamlippen, met of zonder verwijdering van de grote schaamlippen (excisie).


    3.     Vernauwen van de vaginale opening door wegsnijden en aan elkaar hechten van de kleine schaamlippen en/of de grote schaamlippen, met of zonder verwijdering van de clitoris (infibulatie).


    4.     Alle andere schadelijke handelingen aan de vrouwelijke geslachtsorganen om niet-medische redenen, zoals prikken, piercing, kerven, schrapen en wegbranden.


    De meest ingrijpende vorm is type 3. Deze vorm zorgt doorgaans voor de meeste gezondheidsklachten.

Wat doe je altijd

·     Voor STP’s geldt een andere meldcode, zorg dat je die kent of weet te vinden. Het is van groot belang niet direct ouders te betrekken of te informeren vanwege het risico op escalatie en gezichtsverlies.


·     Je betrekt de deskundige eergerelateerd geweld van de wijkteams of uit het ExpertiseTeam.


·     In geval van VGV neem je contact op met de contactpersoon van het CJG


·     Omdat VGV een vorm van kindermishandeling is, is de Meldcode van toepassing. Bij vermoedens van een recent uitgevoerde besnijdenis of een dreigende besnijdenis moet men een melding doen bij Veilig Thuis. Bij Veilig Thuis zijn er aandacht functionarissen VGV, meestal de vertrouwensartsen.



·     Bij verborgen vrouwen is het zaak dat je creatief nadenkt over een plan van aanpak.

Mogelijk vervolg

Er kan een risicotaxatie gedaan worden door een expert van de politie met behulp van de checklist eergerelateerd geweld. Via de politie en VTRR kan er consultatie plaats vinden bij- en taxatie en analyse door het Landelijk ExpertiseTeam Eergerelateerd Geweld.


·     Politiecheck voor evaluatie


·     Je organiseert een netwerkberaad.


·     Mogelijk familieberaad


·     Bij verborgen vrouwen ga je bekijken op welke manier je het beste en het veiligst in contact kan komen met een verborgen vrouw. Je kunt proberen een afspraak te plannen, maar vaak is het nodig om een afspraak te plannen via een ander loket van de Gemeente, of bijvoorbeeld een oproep via het CJG. Soms mag iemand wel bij een vriendin langs gaan, misschien is het mogelijk om daar een afspraak te plannen etc.


·     Het liefst plan je samen met de sleutelpersoon omdat diegene vaak het contact al heeft gelegd.

Wat moet je in ieder geval weten, waar moet je op letten

·     Voor alle STP’s geldt: ‘Wees nieuwsgierig!’ De cliënt kent de normen, gewoontes en regels over eer. Ze kent de geschiedenis van haar familie en de reacties in het verleden op ‘wangedrag’. Ze weet wie in de familie veel invloed heeft en wie niet.


·     Voor alle STP’s geldt: Het is een specialisme dus zorg dat je altijd overlegt met de STP-specialisten in de wijkteams of het ExpertiseTeam.


·     Voor alle STP’s geldt: wanneer je probeert zaken te forceren en te versnellen, ontstaan er vaak grote risico’s op ‘dramatische’ gevolgen. Het gaat namelijk nooit over één pleger en één slachtoffer. Je neemt het eigenlijk op tegen families, normen en waarden en tradities. Er spelen daarbij zoveel factoren die je niet kan voorzien of in de hand hebt. Dat betekent niet dat je bang moet worden, maar wel dat je iedere stap goed moet overwegen.


Eergerelateerd geweld

Het is soms lastig om vast te stellen of het in een casus om eergerelateerd geweld gaat of om andere vormen van geweld. Een aanwijzing voor eer is dat het daarbij gaat over een collectieve opvatting van normen over eer. De hele familie staat als een collectief achter het idee dat er gestraft moet worden voor gedrag dat niet in de norm past bijvoorbeeld. Dit maakt deze vorm van huiselijk geweld anders, omdat je niet alleen tegenover één pleger staat, maar met een collectief te maken hebt.


Een duidelijke aanwijzing voor het gevaar is de geschiedenis van de familie met betrekking tot eergerelateerd geweld. Wanneer er in het verleden als eens sprake is geweest van dergelijk geweld is dat een aanwijzing voor gevaar.

Een familie kan reageren met uitstoten, huwelijkse dwang, achterlating of eerwraak. Er moet wel een motief zijn voor het geweld. Wanneer de gemeenschap reageert op het ‘wangedrag’, kan dat een motief zijn.


Huwelijksdwang

In Artikel I:68 van het Burgerlijk Wetboek staat dat je eerst een burgerlijk huwelijk moet sluiten voor er een religieus huwelijk gesloten mag worden. Overtreders, waaronder imams en of dominees kunnen een boete krijgen en bij herhaling gevangenisstraf.


Bij een burgerlijk huwelijk kan iemand opstaan en bezwaar maken. Wanneer een ambtenaar van de burgerlijke stand het idee heeft dat iemand gedwongen wordt tot het huwelijk kan hij of zij diegene apart nemen en bevragen.


Vragen waar je antwoord op wilt hebben zijn:

·     Wanneer is de huwelijkse voltrekking, wat is de planning?


·     Met wie is het besproken?


·     Is er al een zaal gereserveerd?


·     Waarom is het gedwongen wat is de dreiging, wat versta jij onder de dreiging? Maak specifiek en probeer te ontleden.


·     Heb je daar bewijs van is in het verleden wel eens gebeurd? Wat heeft de persoon zelf ondernomen qua acties?

Huwelijkse gevangenschap

In veel religies is het huwelijk heilig. Het kan niet makkelijk en in sommige religies, nooit ontbonden worden. In een aantal gemeenschappen mag een vrouw dat sowieso niet aanvragen omdat ze vrouw is.



Huwelijkse gevangenschap is een westerse term. Veel vrouwen zijn opgegroeid met het idee dat het huwelijk heilig is en zij vinden dat dan ook heel gewoon. Er is dan bewustwording nodig. Vaak heb je als hulpverlener niet in de gaten dat er sprake is van huwelijkse gevangenschap. Een vrouw kan gescheiden zijn voor de burgerlijke stand, maar vanuit haar religie nog steeds getrouwd zijn. Dit komt bij doorvragen pas naar boven omdat sommige vrouwen dit zelf heel gewoon vinden. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat een man ook na de scheiding toch steeds in de avond langs komt en ‘huwelijkse verplichtingen’ opeist. Het is voor die vrouw dan lastig om hem buiten te houden omdat ook zij vindt dat ze nog getrouwd is. Dit wordt vaak onderschat of helemaal over het hoofd gezien door hulpverleners, waardoor een vrouw in de problemen kan komen. Zij kan enerzijds onder druk komen te staan van haar familie die vindt dat ze aan haar huwelijkse verplichtingen moet voldoen en anderzijds onder druk komen te staan van JBRR, die vindt dat zij zich niet aan de afspraken houdt door meneer ’s avonds binnen te laten.

Verborgen vrouwen

Zij vragen vaak zelf niet om hulp, omdat ze de weg niet weten, de taal niet of onvoldoende spreken en/of uit angst voor de familie. Risicogroepen zijn huwelijksmigranten, vrouwen in gearrangeerde huwelijken al dan niet onder dwang, vrouwen zonder verblijfsstatus, vrouwen met een beperking of psychiatrische problematiek, vrouwen die als werkkracht naar Nederland worden gehaald om voor de (schoon)familie te zorgen, (economisch) afhankelijke vrouwen en slachtoffers van gedwongen prostitutie (loverboys en mensen handel).


Risicoactoren bij verborgen vrouwen zijn: Financiële afhankelijkheid, sociale druk en sociale controle door de gemeenschap, (schoon)familie, partner, een lage opleiding (let op: de praktijk leert dat ook hoogopgeleide vrouwen in gedwongen isolement kunnen leven, zelfs als zij voor hun werk naar buiten mogen), laaggeletterdheid, analfabetisme en/of de Nederlandse taal niet kunnen spreken en gebrek aan vertrouwen in de hulpverlening.


VGV

VGV is in Nederland (net als in vele andere landen) strafbaar en is een vorm van kindermishandeling. Ook internationaal wordt het beschouwd als een ernstige inbreuk op het recht van meisjes en vrouwen.



Vrouwen die een ernstige vorm van besnijdenis hebben ondergaan, hebben allerlei lichamelijke klachten. Urineren, menstrueren en een gezonde vaginale ‘omgeving’ zijn niet meer vanzelfsprekend. Complicaties bij de bevalling zijn onvermijdelijk. Naast enorme beperking in de fysieke en psychische seksuele beleving.

De pijn die vrouwen ervaren, zien zij vaak als vrouwepijn. Die heb je als vrouw nu eenmaal te dragen. Het is in sommige culturen een voorwaarde om te kunnen trouwen. Niet besneden zijn zou dan onrein zijn.

Hoe pak je het aan

·     Bij dit soort zaken is het belangrijk om een periode in the picture te blijven.


·     Bij VGV is het zaak om cultuursensitief te werk te gaan. Mocht je daar vragen over hebben kun je terecht bij het ExpertiseTeam.


·     Investering van tijd en moeite om een vertrouwensrelatie op te bouwen met betrokkene(n). Overweeg de mogelijkheid om een getraind sleutelpersoon in te zetten. Raadpleeg het CJG voor inzet getrainde sleutelpersonen VGV.


·     Wees u bewust van uw eigen opvattingen en gevoelens tijdens een gesprek en breng deze, wanneer passend, naar voren.


Eergerelateerd geweld

Zorg dat je voor iedere stap die je neemt in overleg gaat met een deskundige collega op dit gebied. Eén verkeerde stap kan fatale gevolgen hebben. Je zal dus bij iedere stap steeds alle mogelijke gevolgen en risico’s moeten bekijken en afwegen. Het is van belang dat je eerst een goede inschatting hebt kunnen maken van de situatie en een zo breed mogelijk beeld van de familie en betrokkenen. Je kunt hiervoor de vragenlijst voor eergerelateerd geweld gebruiken.


Bij eergerelateerd geweld is het van belang dat je je verdiept in de cultuur waar je mee te maken hebt en de regels die daarbinnen gelden. Je zet geen stap zonder die eerst met het slachtoffer te bespreken en het is van belang om je niet op te laten jagen in dergelijke casussen. Wanneer er sprake is van direct gevaar moet je natuurlijk wel handelen. Maar ook bij de keuze van opvang moet gekeken worden of de locatie veilig genoeg is voor de cliënt. De meest voorkomende aanpakken zijn bemiddeling en crisisopvang.


Wanneer het ‘wangedrag’ (dus het gedrag dat niet past bij de normen en waarden en eer-regels van een gezin, familie, gemeenschap), alleen bekend is bij het kerngezin zijn er vaak meer mogelijkheden om te bemiddelen dan wanneer het wangedrag ook daarbuiten bekend is. Van belang is dat je te weten komt wie er binnen de familie een invloedrijk persoon is. Deze persoon kan de situatie mogelijk verzachten. Bespreek van tevoren of en zo ja wie er contact met deze persoon kan opnemen. Wees daarbij gevoelig voor sekse verschillen en de regels daaromtrent.


Huwelijksdwang

Adviseer je client om een copy van haar paspoort, bankpas en van belangrijke papieren te maken en die te mailen naar een persoonlijk account waar niemand bij kan. Of ervoor te zorgen dat er een setje kopieën bij een vertrouwd iemand ligt. Wanneer iemand in het buitenland wil en kan vluchten naar een ambassade, zijn deze papieren van belang om de nodige hulp te krijgen.


Verder is het handig een prepaid telefoontje te hebben waarmee je vanuit het buitenland naar Nederland kan bellen. Weet dat koffers en tassen vaak worden nageplozen door familieleden, dus zorg dat je het ergens verstopt waarvan je vrij zeker bent dat het niet wordt gevonden.


Probeer zoveel mogelijk informatie te weten te komen die iemand al heeft. Bij een vermoeden van huwelijkse dwang kan de geschiedenis een aanwijzing geven. Hoe zijn ouders getrouwd, zijn broers en zussen, nichten of neven uitgehuwelijkt?

Daarnaast zoveel mogelijk informatie over het vermoedelijke huwelijk. Waar gaat het plaatsvinden, op welke dag? Of waar gaat iemand naartoe, wie zijn daar, wat weet je van hen?



Bij huwelijksdwang is het advies om het huwelijk in aanvang niet meteen af te wijzen, maar eerder uit te stellen met redenen als dat je nog aan de studie bent, of dat je iemand graag eerst in het echt wilt ontmoeten.

Bij een ontmoeting krijgt iemand soms de gelegenheid om alleen met de toekomstige partner te spreken en kan zij uitzoeken of diegene wel wil trouwen of misschien ook zijn reserves heeft. In het laatste geval zou het gezamenlijk uitspreken tegen de families dat men niet wil trouwen, een optie kunnen zijn. De cliënt weet vaak wel wat er te verwachten valt hierin.


Het is heel moeilijk om een huwelijk in de bemiddeling te stoppen omdat er vaak afspraken zijn gemaakt tussen families. Wanneer bemiddeling niet lukt is de keuze aan de cliënt, of zij het huwelijk wil door laten gaan of dat ze wil vluchten. In het laatste geval moet er een crisisplaats geregeld worden.


Er is een landelijk knooppunt huwelijksdwang en achterlating. Zij behandelen complexe casussen van huwelijksdwang of achterlating als slachtoffers in het buitenland zijn of tussen wal en schip vallen.


Huwelijkse gevangenschap

Bij huwelijkse gevangenschap gaat het er allereerst om dat de vrouw te weten komt wat haar rechten en plichten zijn. Vaak was haar man haar enige informatiebron.

Ook bij huwelijkse gevangenschap kan het helpen om een invloedrijke persoon binnen de familie te betrekken bij een mogelijke oplossing. Vaak kunnen er op die manier afspraken gemaakt worden die de situatie voor beide partijen leefbaarder maken.


Wanneer een vrouw ook religieus van haar man wil scheiden kan zij in een aantal gevallen een kort geding starten. Er zijn gespecialiseerde advocaten die kunnen ondersteunen in deze zaken. Omdat het een religieus huwelijk en/of een huwelijk naar het land van herkomst betreft, en alle casussen complex en uniek zijn is het nodig contact op te nemen met een specialist.

Zorg dat je het tempo van de vrouw aanhoudt en iedere stap eerst met haar bespreekt. Veel vrouwen moeten eerst een bewustwordingsproces doorlopen voor ze een stap willen of durven zetten. De eerste gesprekken zullen dan ook vaak gaan over haar wensen en mogelijkheden. Roept dit angst op bij haar en hoe kan ze daar mee omgaan, heeft ze behoefte aan lotgenoten of juist niet?


Verborgen vrouwen

Het lastigste bij verborgen vrouwen is om in contact te komen en te blijven. Het is dan ook nodig dat je creatief nadenkt over een plan van aanpak. Bekijk op welke manier je het beste en het veiligst in contact kunt komen met een verborgen vrouw. Je kunt proberen een afspraak te plannen, maar vaak is het nodig om een afspraak te plannen via een ander loket van de Gemeente, of bijvoorbeeld een oproep via het CJG.


Soms mag iemand wel bij een vriendin langs gaan en is het mogelijk om daar een afspraak te plannen. Het liefst plan je samen met de sleutelpersoon omdat diegene vaak het contact al heeft gelegd. Bij een eerste contact is het van belang dat je meteen afspraken maakt over hoe jullie contact er uit gaat zien. Daarnaast maak je veiligheidsafspraken. Afhankelijk van de wensen en kennis van de vrouw zal het eerste gesprek ook bestaan uit het uitleggen van regels en mogelijkheden. Samenwerking met een sleutelpersoon is van belang. Vaak is zo’n persoon al bekend bij de familie en heeft diegene vertrouwen. Vanuit het wijkteam ben je een onbekende buitenstaander en waarom zou de familie daarnaar luisteren.



Het is van belang dat je de juiste snaar weet te raken. Dit speelt zich vooral af op het betrekkingsniveau en heeft te maken met vertrouwen. Niet van één persoon maar van de familie en de meest invloedrijke personen binnen die familie. Dat kost veel tijd.  

Bovendien is het van belang om het tempo van de verborgen vrouw aan te houden. In een aanpak is het nodig dat zij eerst goed geïnformeerd wordt, een bewustwordingsproces doorgaat, wat sterker gemaakt wordt, zodat zij gaat ervaren en geloven dat zij niet psychisch-emotioneel-materieel afhankelijk is van haar man, om daarna pas concrete stappen te gaan zetten.



Zaken met betrekking tot verborgen vrouwen zijn dan ook zaken van de lange adem. Neem de tijd. 
Als het gaat om mensenhandel of gedwongen prostitutie overleg je met politie en VTRR.


VGV

Vrouwelijke genitale verminking gebeurt vaak op jonge leeftijd en is kindermishandeling. Via VTRR wordt dan ook het CIT, JBRR en/of de Raad van de Kinderbescherming ingezet en daarnaast wordt het CJG ingeschakeld waar specialisten op dit gebied werken. Dus wanneer je een vermoeden hebt dat dit met een kind gaat gebeuren moet je meteen VTRR inschakelen.

In het wijkteam kom je het vaak pas tegen als het al lang gebeurd is. De aanpak is dan veel meer gericht op traumaherstel en lotgenoten contacten.

Instrumenten

·     Meldcode eergerelateerd geweld


·     Checklist eergerelateerd geweld


·     Bij gezondheidsklachten na VGV kunt u een meisje of vrouw verwijzen naar een van de spreekuren waar gespecialiseerde professionals werken.


·     Risicotaxatie inflecto


·     Familieschema uitgebreid genogram


·     Politiecheck


·     Wanneer er een scheidingswens is kun je een advocaat aanbevelen.


·     De advocaat kan om voorlopige voorzieningen verzoeken, waarin wordt bepaald binnen zes weken wie er in het huis mag blijven wonen voordat de scheiding en afspraken daaromtrent zijn geregeld.

Meer links
Share by: