info@hgkmportaal.nl
Stalking
Geraadpleegde bron voor deze info en boekentip: Eerste hulp bij stalking- Bianca Voerman en Cleo Brandt
Wat is het
Stalking is iemand bewust stelselmatig lastigvallen met als resultaat dat die persoon zich niet meer veilig voelt. Het woord belaging wordt ook vaak gebruikt. Dit betekent het systematisch hinderlijk volgen en lastigvallen van een persoon.
Voorbeelden van stalking zijn het achtervolgen van iemand of dreigen met geweld. Ongewenste telefoontjes en berichten sturen of op naam van iemand anders dingen bestellen is ook stalking. Stalking kan thuis voorkomen of in het openbaar plaatsvinden. Stalking vindt steeds vaker online plaats.
Cyberstalking is het herhaaldelijk lastigvallen of bedreigen van een individu op het internet of andere elektronische communicatiemiddelen
Stalking door een ex-partner heeft een grote impact op het slachtoffer door de stelselmatigheid waarmee de stalker zijn slachtoffer belaagt. Hierdoor leeft het slachtoffer in een voortdurende angst voor de confrontatie met de stalker en diens gedrag. Ex-partner stalking duurt lang en het gebruik van ernstig geweld is geen uitzondering. De (strafrechtelijke) aanpak van stalking en bescherming van het slachtoffer is complex. Dit komt onder meer door het sluipende karakter van dit delict, de lastige bewijsbaarheid én de volharding van de stalker.
Stalking is aan de orde bij twee of meer ongewenste contactpogingen. Stalking is van alle tijden, kan iedereen treffen en heeft weinig met liefde van doen. In de meeste gevallen is het juist de afwezigheid van (wederzijdse) liefde die de stalker motiveert.
Nederland heeft sinds het jaar 2000 stalking strafbaar gesteld als belaging in artikel 285b van het Wetboek van Strafrecht.
Artikel 285b: Hij die wederrechtelijk stelselmatig opzettelijk inbreuk maakt op eens anders persoonlijke levenssfeer met het oogmerk die ander te dwingen iets te doen, niet te doen of te dulden dan wel vrees aan te jagen wordt, als schuldig aan belaging, gestraft meteen gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren of een geldboete van de vierde categorie. Vervolging vindt niet plaats dan op klacht van hem tegen wie het misdrijf is begaan.
De gedragswetenschappelijks definitie van stalking
Je hebt al snel te maken met stalking. Dat is ook de bedoeling van deze definitie. Die gaat namelijk niet over crimineel gedrag, maar over probleemgedrag. Bij twee of meer incidenten is er al sprake van een probleem. Een klein probleem, bijvoorbeeld als het gaat om nog twee keer een sms van je ex ontvangen, terwijl je had aangegeven geen contact meer te willen. Of een groot probleem, bijvoorbeeld als in die berichten staat dat hij van plan is je wat aan te doen of als die berichten inmiddels in de honderden lopen. Een probleem dat aangepakt kan en moet worden. Hoe sneller, hoe beter, zodat het niet escaleert tot crimineel gedrag.
Wat is stalking nog meer?
· Ongewenste communicatie, zoals bellen/ het schrijven van brieven, mailen, sms’en, -faxen (althans voor de heel ouderwetse stalkers onder ons), berichten op sociale media, enzovoort;
· Ongewenst contact, zoals volgen, aanspreken, de woning werkplek betreden, zich ophouden bij locaties waar het slachtoffer komt, enzovoort;
· Observatie, van de woning of andere plaatsen waar het slachtoffer gewoonlijk komt, het plaatsen van observatiemiddelen als camera’s, af luisterapparatuur of bakens (t> voorbeeld om de auto van het slachtoffer te volgen). Dit alles is steeds betaalbaarder en eenvoudiger geworden, zogenoemde spyshops’.
· Cyberstalking, het herhaaldelijk sturen van ongewenste e-mail, sms- en whatsapp-berichten, het bestellen van goederen en diensten op naam van het slachtoffer, het online zetten van schadelijke of gênante informatie over slachtoffer, het verspreiden van valse informatie, het online verzamelen van informatie over het slachtoffer, identiteitsfraude, anderen online aanzetten tot het lastigvallen van het slachtoffer en het sturen van virussen of spam. Er is weinig onderzoek naar cyberstalking, maar uit de onderzoeken die er zijn blijkt dat het niet zozeer een apart fenomeen is, maar meer een aanvulling op ‘offline’ stalking. We gebruiken tegenwoordig allemaal veel meer het internet dan jaren geleden, dus het is niet zo gek dat stalkers dat ook doen;
· Stalking via derden, bijvoorbeeld een vriend, bekende, familielid, hulpverlener, een dominee, de politie, enzovoort. Een derde wordt door de stalker ingezet om vanwege de een of andere reden contact te leggen met het slachtoffer. De derde kan op de hoogte zijn van de intenties van de stalker en daarmee sympathiseren, veel vaker is de persoon zich er helemaal niet van bewust door de stalker te zijn ingezet om de overlast voort te zetten. Dit wordt wel stalking by proxy genoemd. Denk daarnaast ook aan pakket- of bezorgdiensten die ongevraagd goederen komen aanbieden namens de stalker, zoals elke week een wasmachine thuisbezorgd krijgen, of bedrijven die het slachtoffer factureren voor diensten of goederen die aan stalker zijn geleverd. Ook kun je iemand stalken door lopende rechtszaken te traineren;
· Delict gedrag, zoals mishandeling, brandstichting, vernieling, inbraak, diefstal bedreiging, laster, smaad of aanranding/verkrachting. We kennen voorbeelden van stalkers Die banden lek staken, auto’s in de brand zetten, de woning van het slachtoffer binnengingen en daar stiekem dingen verplaatsten of weghaalden, stalkers die het hele huis van hun slachtoffer kort en klein sloegen (zelfs de verwarmingen van de muur trokken) en stalkers die naakten sekshomevideo’s van hun slachtoffer via internet verspreidden.
Type stalkers
Van de vijf types die volgens de motivationele -typologie van de Australische professor Paul Mullen te onderscheiden zijn (de afgewezen stalker, de rancuneuze stalker, de stalker met intimiteitswaanzin, de incompetente aanbidder en de seksueel gemotiveerde stalker) richten wij ons voornamelijk op de afgewezen stalker omdat die het meest in verband wordt gebracht met huiselijk geweld.
De afgewezen stalker
Stalker had een intieme relatie met zijn slachtoffer en is gaan stalken nadat het slachtoffer hem heeft afgewezen. Door middel van het stalkingsgedrag blijft hij in contact met het slachtoffer. Zo houdt hij de relatie, althans de illusie daarvan, op een negatieve manier in stand. Hoewel de stalker bij tijden ook gevoelens van wraak of rancune kan ervaren, ligt de kern van het motief in de afwijzing door het slachtoffer. Een ex-geliefde wordt daarom altijd als afgewezen stalker getypeerd. En niet als een rancuneuze stalker.
Vaak is het stalkingsgedrag als een verslaving voor de stalker. Hij kan er maar niet mee stoppen en voelt elke keer weer de aandrang tot contact. Door daaraan toe te geven, blijft de relatie breuk voorwaardelijk voor de stalker en komt hij niet tot het accepteren van de afwijzing.
Agewezen stalkers zijn vooral mannen (zo’n 80%) en de stalking loopt vaker dan bij andere typen uit op geweld, bijvoorbeeld door mishandeling van het slachtoffer en dat geldt zeker de stalker een ex-partner is.
Wat doe je altijd
· Stalking kan gevaarlijke vormen aannemen. Het is dan ook van belang om de zaak aan te melden bij VTRR zodat er een SASH (screeningsinstrument risicometing) gedaan kan worden.
· Daarnaast kijk je of je het slachtoffer kan motiveren om aangifte te doen bij de politie.
· Wanneer een zaak bij het OM ligt, hou dan in de gaten of het slachtoffer goed geïnformeerd wordt over de zaak. Wat kan ze verwachten, wanneer pleger vast zit, wanneer komt hij weer vrij etc.
Mogelijk vervolg
Na een melding bij politie en/of VTRR wordt er een SASH gedaan (screeningsinstrument risicometing). Hiermee wordt bepaald of een zaak laag of hoog risico is. Bij een laag risicozaak wordt een zaak op de reguliere manier afgehandeld. Afhankelijk van de zaak kunnen er dan zaken worden ingezet varierend van gesprekken tot aangifte en aware.
Wanneer een aware overigens nodig is, zou overwogen moeten worden of de zaak toch onder hoogrisico dient te vallen en contact met het ZVHH meten worden opgenomen via VTRR.
Bij een hoog risico wordt er een zaakeigenaar of vaste OvJ vanuit het OM aan de zaak gekoppeld. De zaak wordt besproken bij het ZVHH en er wordt vanuit de samenwerking VTRR, ZVHH en politie samengewerkt bij een aanpak.
Wat moet je in ieder geval weten, waar moet je op letten
· Stalking kan lang of kort duren en alles ertussenin. Twee weken blijkt daarbij een magische grens. Als de twee-weken-grens is gepasseerd, duurt de stalking vaak zo’n zes maanden tot een jaar voort. Korter of langer komt ook voor. Sommige stalkers houden het helaas jaren vol.
· Het slachtoffer kan de stalker niet overtuigen. Hij verandert niet omdat zij dat wil. Het is nutteloos om hem haar kant van het verhaal vertellen. Daar staat hij niet voor open, steek geen tijd en energie in pogingen om hem te veranderen of te bewegen te stoppen met stalken. Behalve dat dat zonde van de energie is, bereik je het tegenovergestelde. Contact met het slachtoffer versterkt het stalkingsgedrag. Dan duurt het allemaal nog langer.
· Zijn emoties zijn zijn verantwoordelijkheid. Jij bent niet verantwoordelijk voor hoe hij zich voelt. Dat hij zich somber, gefrustreerd, boos of verdrietig voelt, is niet jouw schuld. Hij bepaalt zelf hoe hij omgaat met zijn frustraties, bijvoorbeeld vanwege de breuk tussen jullie. Het komt niet door Jou. Hij heeft een probleem, niet jij. Daarom hoef jij ook niet te zorgen voor het oplossen van zijn problemen. Dat mag hij zelf doen. Jij bepaalt hoe jij je voelt. Ga niet mee in de emoties van de stalker. Probeer jezelf te blijven.
· Hoewel stalking zoals gezegd gevaarlijke vormen kan aannemen, is het toch zaak om het slachoffer zelf te laten beslissen over de volgende stap. Motiveer het slachtoffer, zet haar niet onder druk.
Hoe pak je het aan
Risicotaxatie voor stalking
Er zijn allerlei factoren die in meer of mindere mate samenhangen met de uitkomst van de taxatie. Wat je dus probeert te doen, is niet de toekomst te voorspellen, maar te voorspellen welke toekomst het meest waarschijnlijk is. Als je nadenkt over risico, kun je jezelf verschillende vragen stellen:
· Hoe waarschijnlijk is de gebeurtenis?
· Hoe ernstig zal die zijn?
· Wat zal de aanloop tot die gebeurtenis kunnen zijn?
· Hoe nabij (in de tijd) is de gebeurtenis?
· Gaat het om een eenmalige gebeurtenis of om een gebeurtenis die zich regelmatig zal voordoen?
Checklist bij stalking
De risicofactoren die staan omschreven zijn de meest robuuste en rechttoe rechtaan te interpreteren factoren. Hoe meer vragen je met ‘ja’ kunt beantwoorden, hoe meer risico je loopt Het geeft je in een oogopslag een indicatie van het risico. Probeer daarnaast ook de bovenstaande vragen te beantwoorden. Vaak weet je meer dan je denkt, mits je jezelf dwingt de juiste vragen te stellen.
De checklist is als volgt samengesteld. De eerste twee risicofactoren gaan over het risico dat de stalking blijft voortduren niet zomaar en snel stopt. De overige risicofactoren gaan over het risico op geweld. Geweld van klein, zoals een duw of klap, naar groot, zoals ernstige mishandeling, het gebruik van een wapen.
De checklist kan een startpunt zijn om na te denken over de toekomst. Loop ik risico en moet ik actie ondernemen? Zie checklist bij instrumenten.
· Als je vermoedt dat geweld ophanden is, maak een crisisplan en neem contact op met de politie.
· Neem als professional de inschatting van het slachtoffer serieus. Spontane uitspraken als: ‘Ik weet zeker dat hij me wat aan zal doen’ komen meestal niet vanuit het niets.
· Een stalker die telkens fysiek toenadering zoekt, vormt een hoger risico. Dit geldt overigens ook als je de stalker niet tegen het lijf bent gelopen, maar die wel naar je woning is gekomen en daar zonder toestemming binnen is gegaan, bijvoorbeeld door in te breken of via een list binnen te komen.
Vuistregels bij stalking
Vuistregel 1: Wees duidelijk!
Wees duidelijk? Laten we vooropstellen dat je als slachtoffer nooit verantwoordelijk bent voor de onredelijke acties van de stalker. In sommige gevallen zijn er vroeg in de relatie bepaalde waarschuwingssignalen, zoals bezitterigheid, afhankelijkheid, hypersensitiviteit, jaloezie en het heen en weer slingeren tussen allesoverheersende liefde en boze afwijzing of krenking deze of andere signalen je doen besluiten de relatie te verbreken of af te wijzen, doe dat dan op een directe en duidelijke manier. We zijn vaak geneigd om de ander niet te willen kwetsen.
Vuistregel 2: Zeg stop!
Als het (helaas) zo ver is dat iemand zich niet neerlegt bij de boodschap die je hebt overgebracht, dan is het heel belangrijk dat je, in een zo vroeg mogelijk stadium, eenmalig aangeeft dat het gedrag ongewenst is en dat je wilt dat het stopt. Ook hier komt het voor dat de gestalkte erg voorzichtig met haar stalker omgaat, om hem niet verder te kwetsen of af te wijzen. Dat is aardig bedoeld, maar niet effectief. Je loopt daardoor de kans dat de stalker je boodschap niet heeft begrepen. Elke twijfel die blijft bestaan, geeft de stalker hoop op nieuwe mogelijkheden en contact.
Vuistregel 3: Geen contact!
Voor de stalker maakt het niet uit of het contact positief of negatief is, als het maar contact is. Voor hem ben jij als een verslaving. Jij bent biertje van een alcoholverslaafde: hij wil altijd meer. En hij komt niet van zijn verslaving af door contact met jou; integendeel.
Soms is het onmogelijk om elk contact met de staker te vermijden, bijvoorbeeld omdat jullie samen kinderen hebben, gezamenlijke bezittingen, bij elkaar in de buurt wonen of collega’s zijn. Houd dit noodzakelijke contact dan zo zakelijk mogelijk en zoveel afstand als je kunt.
Vuistregel 4: Informeer anderen!
Omdat de stalker nogal eens anderen gebruikt of inzet tijdens de stalking, is het belangrijk dat de mensen in je omgeving op de hoogte zijn. Als de stalker contact met hen opneemt om informatie over jou te krijgen of hun verzoekt contact met jou op te nemen namens hem, kunnen ze dergelijke verzoeken beter inschatten. Daarnaast komt het ook regelmatig voor dat de stalker een persoon in je directe omgeving, zoals je ouders, relatie, kinderen of vrienden ook tot slachtoffer maakt van de overlast. Zorg dat je elkaar op de hoogte houdt en een gezamenlijk plan van aanpak hebt hoe je reageert op verzoeken van de stalker.
Een melding maken bij de politie kan in principe altijd. Er hoeft nog geen sprake te zijn van een strafbaar feit. Bij een melding rapporteert de politie het incident, zodat het (voor vijf jaar, bewaar dus altijd zelf ook afschriften en kopieën om te zorgen dat er geen bewijs verloren gaat) vastgelegd is in de politie-informatiesystemen. Als er dan in de toekomst weer overlast is door de stalker, kan de politie in het informatiesysteem terugvinden dat dit niet voor het eerst is en dat er al eerder een incident is geweest. Dat kan het handelen van de politie sturen. Het is daarom handig als de politie al op de hoogte is van een stalkingsituatie, ook al wil je nog geen aangifte doen.
Vraag om een vast contactpersoon bij de politie, zodat je niet elke keer je verhaal opnieuw hoeft te doen. Omdat stalking geen incident maar een patroon, is het belangrijk dat de politie niet alleen reageert op incidenten, maar dat er ook iemand zicht heeft op het hele patroon.
Vuistregel 5: Documenteer!
Juist omdat stalking gaat over een patroon van overlast, is het belangrijk dat je de herhaaldelïjkheid van overlast vastlegt. Dit zal Je inzicht in het patroon, zoals op welke momenten er vooral sprake van overlast is en of je daar misschien invloed kunt uitoefenen. Het vastleggen kan je ook helpen in het tijdig signaleren van risicofactoren en mogelijke escalatie. Leg in het logboek alle contactpogingen van de stalker vast en vermeldt het volgende.
· Datum
· Tijdstip
· Locatie
· Getuigen
· Op welke manier er contact was: telefonisch, per e-mail in persoon, enzovoort.
· Hoe je op dit contact hebt gereageerd?
· Wat de inhoud van het contact was. Wat was de strekking?
· Noteer bedreigingen en intimidaties zoveel mogelijk woordelijk.
· Noteer ook andere belangrijke gebeurtenissen als die van toepassing zijn, zoals een uitspraak van de rechter, het instellen van een contactverbod, rechtszittingen over de scheiding of de omgang met kinderen.
Vuistregel 6: Doe het veilig!
Als je wordt gestalkt, is het goed om te inventariseren over welke informatie van jou je stalker kan beschikken. Pas als je dat weet, kun je gaan nadenken over manieren om deze toegangsmogelijkheden te gaan inperken.
Hieronder volgen wat praktische tips.
Nieuw telefoonnummer?
Het werkt in de praktijk het best om een nieuw nummer te nemen en het oude nummer te laten bestaan als ‘Stalk-o-foon’. Alleen je stalker belt hier nog naar, mensen die je moeten kunnen bereiken, bellen je op je nieuwe, geheime nummer.
De stalker heeft geen reden om naar je nieuwe nummer op zoek te gaan. Je ‘Stalk-o-foon’ neem je vanzelfsprekend nooit op. Daarnaast verzamel je op deze manier nog steeds bewijs tegen Je stalker, mocht je aangifte hebben gedaan of gaan doen. Houd er wel rekening mee dat het belangrijk kan zijn de ‘Stalk-o-foon’ te monitoren, zeker als je stalker je bedreigt.
· Voicemail
Denk ook aan het wijzigen van je voicemail op je ‘Stalk-o-foon’. Gebruik een geautomatiseerd bericht. Een welkomstwoord op je voicemail waarop de stalker jou de beller persoonlijk hoort uitnodigen tot het achterlaten van een bericht, is sowieso niet handig. Als hij je stem hoort, voedt dat vermoedelijk zijn gemis en/of boosheid.
· E-mail
Hetzelfde geldt voor je e-mailadres. Sluit het account waarop je berichten van je stalker binnen krijgt niet af, maar open een nieuw account waarop je, zonder gehinderd te worden door de berichten van je stalker, kunt communiceren met anderen. Je oude account is alleen nog de vergaarbak van de berichten van je stalker, die je, op een moment dat het jou uitkomt bekijken. Zo kun je jezelf op de hoogte houden van de situatie.
· Wijzing wachtwoorden!
Hebben jij en je stalker een relatie gehad, is het goed mogelijk hij op de hoogte is van sommige van je wachtwoorden.
· Spyshop
De stalker vindt zijn benodigdheden soms in de spyshop. Je daar bijvoorbeeld een gps-volgsysteem aanschaffen. Als dat aan een auto bevestigt, kun je die auto daarmee volgen, bijvoorbeeld doordat het apparaat locatiegegevens naar telefoon stuurt. Ook is er software te koop waarmee je de computer of smartphone van een ander kunt controleren.
Soms kun je zelf ook wat hebben aan de artikelen die ze daar te koop aanbieden. Denk bijvoorbeeld aan een cameraatje voor in of rond je woning, een alarmsysteem of een automatische recorder voor al je telefoongesprekken.
· Traceren via wifi
Als je op je telefoon of tablet wifi aan hebt staan, wordt er constant een signaal uitgezonden om verbinding te zoeten bekende netwerken. Het gaat om elke locatie waarmee je wifi-verbinding hebt gehad. Deze netwerknaam staat in het geheugen van je apparaat opgeslagen. Denk hierbij aan je werk, je huisadres of andere plekken waar je vaker kom terug. Gebruikt. Dit signaal is door derden op te vangen. Er is namelijk speciale hard- en software beschikbaar die het opvangen van netwerknamen ongezien en ongemerkt kunnen doen. Deze hardsoftware zijn simpel via internet te bestellen (in spyshops).
Je kunt het best je wifi uitzetten voordat je van huis vertrekt.
Het is verstandig om je thuisnetwerk een naam te geven die niet uniek is. Hoe algemener je wïfinaam thuis is, hoe lastiger het voor een stalker is om jouw privégegevens te achterhalen via je telefoon of iPad. Geef je wifinetwerk daarom een naam als ‘Wifi-thuis’, ‘Internet’, ‘Router ‘ of zelfs ‘Heineken’. Allemaal namen die door meer mensen gebruikt worden (bron: intranet politie/november 2015)
Checklist bij stalking
Hoe vaker ‘ja’, hoe meer risico!
1. Is de stalking al langer dan twee weken aan de gang?
2. Investeert de stalker veel tijd, energie en/of geld?
3. Hebben stalker en slachtoffer een intieme relatie gehad?
4. Heeft de stalker eerder geweid gebruikt? Heeft de stalker eerder geweld gebruikt?
5. Heeft de stalker aangegeven ten einde raad te zijn en andere uitweg dan geweld te zien?
6. Heeft de stalker gedreigd met moord of zelfmoord?
7. Heeft de stalker affiniteit met wapens?
8. Laat de stalker heftige woede zien?
9. Heeft de stalker spullen van het slachtoffer vernield?
10. Is het slachtoffer erg bang voor geweld?
Instrumenten
· Aangifte
· Aandachtsvestiging op locatie
· Aandachtsvestiging op persoon
· Aware
· Juridische bijstand
· Opvang
